Spreekwoorden in het esperanto: uitleg

Ik heb spreekwoorden verzameld uit diverse boeken die hetzij in het esperanto, hetzij in enkele talen tegelijk verschenen. Deze spreekwoorden heb ik in deze collectie bijeengebracht. Ik heb zoveel mogelijk gepoogd alle bronnen op dezelfde manier te behandelen.

De basis

Ik heb de nadruk gelegd op de esperanto-spreekwoorden. Deze fungeren in alle opzichten als basis.

Elk spreekwoord heeft een aparte pagina met dit spreekwoord, en met verwijzing(en) in meerdere categorieën:

• Fonto(j) (=Bron(nen))
  In dit deel vind je de verwijzigingen naar de boeken waar het spreekwoord in voorkomt, en naar de pagina waar de spreekwoorden uit dit boek alfabetisch genoemd staan.
• Laŭtema(j) referenco(j) (=Thematische verwijzing(en))
  Hier vind je verwijzingen naar eventuele thematische lijsten uit de betreffende bron(nen).
• Parenca(j) proverbo(j) (=Verwant(e) spreekwoord(en))
  In deze rubriek noem ik spreekwoorden met min of meer dezelfde betekenis maar (enigszins) andere verwoording, en spreekwoorden die een andere maar toch verwante betekenis hebben (bijvoorbeeld: juist tegengesteld).
• Traduko(j) (=Vertaling(en))
  Als laatste neem ik de vertaling(en) op van het spreekwoord, voor zover die voorhanden is/zijn. Op dit moment heb ik alleen nog nederlandse vertalingen, maar dat zal een keer veranderen.

De nummers

Elk spreekwoord heeft van mij een  uniek identificerend nummer  gekregen, zoals de tekst hier met een andere achtergrondkleur, en als een link. Je vind bij een spreekwoord altijd ook het betreffende nummer, zowel in de pagina met alleen dat spreekwoord, als in de lijsten met spreekwoorden.

De nummers heb ik als volgt toegewezen:

1. Eerst kregen de 2630 spreekwoorden uit het Proverbaro esperanta hun nummer uit dat boek (volgens de heruitgave uit 1974).
   Toch heeft in mijn lijst deze serie spreekwoorden niet een een netjes opvolgende reeks nummers. Op sommige plekken worden nummers overgeslagen, en komen deze nummers elders alsnog voor. Dat is te wijten aan het feit dat mijn alfabetisering niet dezelfde is als in het boek: voor mij tellen spaties mee en komen die vóór alle andere letters, in het boek worden spaties gewoon volledig genegeerd.
2. Hierna heb ik gewoon boek voor boek behandeld. Als er niet een speciale ordening of volgorde was (bijvoorbeeld alfabetisch volgens het franse spreekwoord), heb ik de spreekwoorden alfabetisch gerangschikt. Daarna heb ik simpel het eerste vrije nummer aan een nieuw spreekwoord toegekend.

Daarom had de lijst met spreekwoorden in eerste instantie een redelijk oplopende volgorde, en zijn er later hogere volgnummers tussendoor gestrooid. Gelukkig maakt de internet-techniek het eenvoudig om tussen de pagina's te linken. 

Lijsten

De spreekwoorden in deze website zijn opgenomen in verschillende lijsten:

• Alle spreekwoorden, alfabetisch volgens eerste woorden.
  Als eerste woord in een spreekwoord heb ik steeds het (eerste) woord met een hoofdletter genomen (dat is soms van belang, op zijn minst in het nederlands).
• Alle trefwoorden die in de spreekwoorden voorkomen, gealfabetiseerd op eerste letter (één pagina), en binnen die pagina alfabetisch. Bij ieder trefwoord zijn alle spreekwoorden met dit trefwoord vermeld (grammaticaal verschillende woorden met dezelfde woordstam zijn onder de stam vermeld).
  • Werkwoordsvormen zijn niet onderscheidend.
  • Voor- en achtervoegsels zijn (in het esperanto) apart vermeld.
  • De volgende woorden/stammen zijn niet opgenomen:
    • esperante [eo]: kaj, la, en, el, de, al, est/i, ~ant/, ~int/, ~ont/, ~at/, ~it/, ~ot/.
    • nederlands [nl]: de, het, een (maar wel: één!), en.
  Omdat ik steeds links wilde leggen op hele woorden, heeft dat soms consequenties voor de wijze waarop ik links heb gemaakt voor woorden die niet-opgenomen woordstammen bevatten: de niet-opgenomen stammen zijn meegenomen in de links van de naastliggende stammen.
  Overal waar dat volgens mij interessant is heb ik in deze lijsten, na de spreekwoorden zelf, verwijzigingen opgenomen naar verwante woorden (bijvoorbeeld Best/o, Leon/o en Bird/o), en naar enkele speciale categorieën (zoals voornaamwoorden).
• Bovengenoemde twee categorieën van lijsten zijn niet alleen in het esperanto te vinden, maar ook in het nederlands. Later kunnen er eventueel ook nog andere talen worden toegevoegd, voor zover ik deze talen voldoende begrijp, of anderen mij in deze hun medewerking aanbieden.
• Voor elk behandeld boek zijn er minstens de twee genoemde alfabetische lijsten (zoals bijvoorbeeld van het Proverbaro esperanta). Deze alfabetische lijsten verschijnen voor elke taal van het boek.
• Voor zover nodig en mogelijk voeg ik aan deze alfabetische lijsten ook nog andere lijsten toe. Zo heb ik alfabetische en numerieke thema-lijsten gemaakt voor het Proverbaro esperanta. Als een bron de spreekwoorden nummerde heb ik ook één of meer lijsten toegevoegd, met de nummers in setjes van honderd onderverdeeld.

Bronnen

Bronnen van de spreekwoorden staan tussen [rechte haken], en zijn een link naar de beschrijving van de betreffende bron. Als een bron zijn spreekwoorden genummerd heeft, volgt na een streepje (maar nog tussen de [haken]) ook dit nummer, als link naar de pagina met dat spreekwoord.

Voorbeeld

1

[zam-1191.02]

Abelujon ne incitu, amason ne spitu.

In bovenstaand voorbeeld zijn de volgende gegevens te vinden:

• Het  unieke nummer : Dit spreekwoord heeft nummer  1 .
• De bron: [zam-1191.02]
  • Het spreekwoord verschijnt in Proverbaro esperanta (van L.L. ZAMENHOF).
  • Het spreekwoord is te vinden bij thema 1191 (Elvoko), waar het het tweede spreekwoord is.
• Het spreekwoord. Alle woorden (of zelfs delen) zijn links naar de pagina's met de betreffende woorden:
  • Abelujon verwijst naar:
    • Abel/o
    • ~Uj/
  • ne verwijst naar: Ne (tweemaal)
  • incitu verwijst naar: Incit/i
  • amason verwijst naar: Amas/o
  • spitu verwijst naar: Spit/i

Alfabetten

Alfabetische lijsten hebben, zoals gebruikelijk in mijn website, een serie van knopjes boven aan de pagina's. Op pagina's in esperanto verschijnen de gebruikelijke 28 esperanto-letters (en bestaan daarom ook alle 28 gekoppelde pagina's), zelfs als niet iedere letter/pagina spreekwoorden bevat. Op de pagina's in alle andere talen verschijnt alleen het basale latijnse alfabet van 26 letters, zelfs als men in de betreffende taal gewoonlijk meerdere letters gebruikt (bijvoorbeeld met boventekens), of bepaalde letters niet gebruikt.

De alfabetten in de beschikbare talen bevinden zich allen samen op een andere pagina.

Andere sites

Esperanto-spreekwoorden zijn ook op enkele andere plekken op het internet te vinden. Ik heb een aparte lijst van sites en documenten gemaakt.